Spreeuwen

De slaaptrek van de spreeuwen
Eén van de meest spectaculaire natuurverschijnselen in het najaar zijn spreeuwenwolken. De vogels verzamelen en overnachten in grote groepen en voordat ze hun slaapplaatsen bezetten, dansen ze in steeds grotere groepen door de lucht maar zo mooi als de vogelbescherming het hiermee beschrijft, zo is het niet. In de zomer verzamelen kleinere groepen spreeuwen zich al maar dat zijn vrijwel altijd onze 'eigen' spreeuwen. In het najaar komt de vogeltrek op gang en dan zakken grote groepen spreeuwen uit meest Scandinavische landen en Oost-Europa af naar Nederland. De spreeuwen slapen vaak eerst in riet- en maisvelden en later in de herfst zijn de grote grienden favoriet maar dat is bij ons in de Betuwe en elders weer heel anders. Maar ook een klein perceel braamstruiken (Lopik), een veld olifantengras (Schalkwijk), een rijtje coniferen (Geldermalsen) of gewoon in struiken aan de rand van een vijver in de woonwijk (Vianen) of in de bomen bij de begraafplaats (IJsselstein), blijft onverklaarbaar waarom dan opeens die plekken populair zijn. Het voedselaanbod in de omgeving of een plek waar ze weinig door roofvogels gestoord worden, geen idee. De maanden Okt/Nov en Feb/Maart zijn de tijden waarop je kans maakt op die spreeuwenwolken en Dec/Jan zijn de maanden dat ze er niet zijn (wel wat kleinere en wat grotere groepen in vrijwel ieder natuurgebied en stedelijke bebouwing maar niet die enorme groepen) die waarschijnlijk dan ergens in zuidelijker gebieden zitten (België, Zuid- Frankrijk, Engeland) Het waar ze slapen, das ook altijd weer een hele 'sport', wie ontdekt ze en het leuke daarvan is, wij hebben bij ons in de Betuwe een aantal fotografen die altijd wel hun 'gebied' checken en zo houden we elkaar op de hoogte. En het sociale aspect van de spreeuwenfotografie is net zo belangrijk als de foto's, het weer even bijpraten, oude bekenden zien die je vaak het hele jaar niet ziet, en het meest opvallende, hoe zo'n groep fotografen groeit als de eerste mooie foto's op sociaal media verschijnen. Ook de vrouwelijke fotograaf heeft de spreeuwenfotografie ontdekt heeft, een 5 a 6 jaar geleden waren het vrijwel alleen mannen die je in het veld tegenkwam maar het 'mannelijke' van de natuurfotografie is allang niet meer :)

Het waarom ze het niet 'doen'...
In Sept/Okt worden de groepen al groter maar het dansen in de lucht is er dan nog niet bij. De groepen spreeuwen vliegen vanuit iedere windrichting aan, het verzamelt zich tot één grote groep, het zwermt wat van links naar recht en van rechts naar links en hup, het duikt erin en qua belevenis gewoon een saai gebeuren. Dat heeft alles te maken met roofvogels. Voor buizerds, torenvalken en sperwers zijn ze niet zo bang omdat die in de vlucht niet zo snel zijn als spreeuwen. Er zijn twee soorten roofvogels die je nodig hebt voor spektakel. De ene heeft blijkbaar in de nazomer nog genoeg prooi in zijn eigen territorium en de ander is een najaarstrekker. De slechtvalk en de smelleken, dat zijn roofvogels waar ze het niet op hebben. De slechtvalk is een snelle vlieger in vlucht (40 tot 55 km per uur) evenals smellekens en dan hebben de spreeuwen een probleem aangezien zij in de vlucht maar zo'n 36 km p/u halen. Maar de garantie voor show is de slechtvalk, die gaat eerst hoog de lucht in boven de groep spreeuwen om daarna in vrije val, waarbij hij snelheden haalt van zo'n 350 km p/u!, op de spreeuwen te duiken. De spreeuwen weten dat en gaan ook hoog de lucht in waardoor ze de slechtvalk 'afremmen' en vormen daarbij die 'ballen en figuren' om de valk te desoriënteren. Sperwers jagen vaak op de eerste aankomende groepjes spreeuwen maar zodra de groep te groot wordt gaan ze gewoon rustig in de griend zitten en slaan hun slag als de spreeuwen veilig en wel op de slaapplaats denken te zitten. Denk dat buizerds dan ook af en toe wel eens een spreeuwtje pakken want die hebben ook altijd wel interesse in de slaapplaats. En rans- en kerkuilen, die zullen er 's nachts ook wel even komen snacken. Het waarom de Betuwe in het najaar voor de spreeuwen favoriet is heeft te maken met het nog hangend en afvallend fruit en de larve van de langpootmug, de emelt die men ook wel engerling noemt en in het najaar talrijk zijn en spreeuwen zijn er gek op. Die larven voeden zich met de wortels van het gras, hierdoor komt het gras los te liggen en sterft het af. Voor de boer met grasland zijn die enorme groepen spreeuwen dan een zegen maar de eigenaar van de griend zal er minder blij mee zijn.

De verandering......
Alles veranderd en de slaaptrek van de spreeuwen is bij ons in de Betuwe allang geen zekerheid meer. In het najaar van 2021 en begin 2022 waren ze nergens te bekennen op een klein groepje na in een woonwijk bij Vianen. De jaren ervoor ook alleen maar in Feb/Maart terwijl vele jaren daarvoor de maanden Okt/Nov gewoon waren. Opvallend is dan weer dat de afgelopen jaren in de Houtwiel in Friesland enorme groepen spreeuwen zaten tot wel 1.500.000 ex. Is het gewoon zo dat het 'ons zoekt ons' elkaar vindt of is er wat aan de hand met het voedselaanbod in de Betuwe? Of zijn die windmolenparken funest of is dat gras anno 2022 emeltvrij? Het zijn vragen waarop je een antwoord hoopt te vinden maar er is meer aan de hand in de de Betuwe en de Vijfheerenlanden. In de polders is het de laatste jaren bij ons een troosteloze bedoening op vogelgebied en ook in de natuurgebieden neemt het aantal vogels en soorten rap af. Men snoeit en rommelt teveel en ondanks dat het Zuid Hollands- en Utrechts Landschap de beste bedoelingen met alles heeft, het herstel bij ingrijpen vernietigd territoria en duurt lang voordat je dat herstelt, het aanbod van vogels is gewoon te karig. Wat heeft het laatste van doen met spreeuwenfotografie, veel! Ik volg de slaaptrek van de spreeuwen al sinds 2012. Je komt op plekken waar je anders nooit geen aandacht aan besteedt. Je bent er in het begin uren voor het 'gebeurt' want de omgeving verkennen voor de beste standpunten vind ik belangrijk. Vroeger kwam je niet alleen thuis met spreeuwenfoto's maar ook met 'bijvangsten'. Zelfs zo dat je de spreeuwen soms 'vergat'. De laatste jaren allang niet meer zo, je gaat alleen voor de spreeuwen want de polders zijn troosteloze groene vlaktes waar het zoeken naar een vogeltje is. Is het de schuld van de boer of is het toch het natuurbeleid? Of zijn het de jagers die in het najaar en voorjaar voor onrust zorgen? Of zou je gewoon goede jaren hebben en ook slechte? Hopelijk herstelt het allemaal weer wat de komende jaren.